Een schuldhulp-icoon neemt afscheid
Esther Rozeboom
Marry van Koot was ruim 13 jaar het gezicht van Westerbeek Schuldhulpverlening in Harderwijk. Ze kent de kenmerken en gevolgen van stille armoede maar al te goed. Sinds 30 april 2020 is ze met pensioen, maar in haar hart blijft ze altijd een schuldhulpverlener.
Wie is Marry?
“Ik sta bij Westerbeek bekend als de pitbullterriër. Ik beet me vast in moeilijke casussen van mensen met schulden, liet niet meer los en bleef altijd zoeken naar oplossingen.”
Moeilijke casussen?
“Ik kwam in contact met mensen die in een schijnbaar onoplosbare situatie terecht waren gekomen, bijvoorbeeld door fraudeschuld. Door dergelijke oorzaken krijgen mensen geen schuldsanering en lopen ze het risico levenslang in de problemen te blijven. Mijn doel was om dat te voorkomen en ik heb me er voortdurend voor ingezet, maar dat vergde vaak een lange adem.”
Wat doen schulden met mensen?
‘Schulden houden je letterlijk dag en nacht bezig. Voor iemand met schulden is het vaak een kwestie van overleven, het is gekmakend. En wie met de rug tegen de muur staat, kan soms rare sprongen maken. Ik probeerde te begrijpen waarom mensen de dingen doen die ze doen. Je kunt het niet weten als je het nog nooit hebt meegemaakt, maar je kunt er wel respect en begrip voor hebben. En ik zag ook dat kinderen van mensen met schulden vaak niets anders gewend zijn dan armoede. Wat krijgen zij mee van het leven: schulden, schulden en nog eens schulden. Dat wilde ik doorbreken.’
‘Er zijn veel partijen die zich bezighouden met financiële problemen, waardoor de burger door de bomen het bos niet meer ziet’
En in hoeverre lukte dat?
“Je moet anders leren kijken naar problemen: wat is wél mogelijk, wat kunnen cliënten en ik samen doen om iets voor elkaar te krijgen. En daar heb je organisaties voor nodig. Vaak zaten we op één lijn met landelijke organisaties, maar helaas liepen we bij hen soms ook tegen starheid en stugheid op. Ze zijn al snel bang dat je een lijntje overschrijdt. Op zulke momenten gaat het om de kennis en ervaring die je hebt en om de ander te laten zien hoe je moet omdenken. Dat is heel belangrijk, dan kom je er samen uit.”
Hoe kijk je terug op je tijd bij Westerbeek?
“Ik vond het geweldig om daar te werken. De beginperiode is me het meest bijgebleven, omdat ik met niks ben begonnen. Bij stichting Ontmoeting kreeg ik de kans om mijn werkzaamheden op te bouwen, en dat deed ik met de voeten in de klei. Inmiddels werken er 7 mensen bij Westerbeek. Dat ik een echte doener ben, heeft me gebracht waar ik nu ben. Door mijn ervaring in de schuldhulpverlening van kop tot staart, kan ik goed inschatten waar mensen behoefte aan hebben.”
“Westerbeek pakt financiële problemen rechtstreeks aan. Als er meer problemen spelen, dan verwijst Westerbeek door naar een andere organisatie die zulke problemen oppakt. Onze ervaring leert dat eerst de financiële problemen opgelost moeten worden voordat mensen de rust in hun hoofd vinden om aan andere problemen te kunnen werken. Mensen zoeken doorgaans simpelweg een praktische oplossing voor schulden: de rekeningen hebben voor hen immers prioriteit.”
Wat is jouw ervaring met stille armoede?
“Stille armoede betekent dat mensen in een soort cocon leven. Ze durven uit schaamtegevoel niet over hun armoede te vertellen en trekken zich terug uit het sociale leven. Je kunt ze wel herkennen. Komt iemand bijvoorbeeld ineens niet meer naar verjaardagen of viert diegene zijn eigen verjaardagen niet meer, dan is dat vaak niet omdat hij of zij dat niet wíl, maar vanwege geldgebrek.”
Wanneer komen die mensen bij jullie in beeld?
“Het duurt doorgaans lang voordat die mensen bij Westerbeek aan de bel trekken. Pas wanneer het water hen aan de lippen staat, en dat is soms pas na jaren. De schuldsanering klinkt voor die mensen als ‘ik moet leven van 50 euro per week’. Dat houdt ze tegen. De praktijk ligt iets anders. Individueel wordt er gekeken naar wat nodig en mogelijk is. Schuldsanering is en blijft maatwerk! Ik ben bang dat dat feit te weinig gecommuniceerd wordt.”
Gaat er dan iets mis met de systematische aanpak van schuldproblematiek?
“Het is lastig dat te beantwoorden. Er zijn veel verschillende partijen bij betrokken. Het gemeentelijke beleid is erop gericht dat mensen vaak als eerste doorverwezen worden naar Stimenz, maatschappelijk werk dus. Maar naast het voorportaal van Stimenz zijn er nog vele andere partijen die zich bezighouden met financiële problemen, waardoor de burger door de bomen het bos niet meer ziet.
Door deze versnippering is het voor mensen ook lastig aan de weet te komen waar ze nu terechtkunnen voor gemeentelijke schuldhulpverlening. Vaak zien we dat dit de aanmelding voor professionele schuldhulpverlening behoorlijk vertraagt, waardoor de schuldenlast alleen maar oploopt. Wij pleiten dan ook voor eenduidige en duidelijke informatievoorziening.”